تاکنون فناوری‌های هوش مصنوعی در بسیاری از مشاغل و علوم مانند مهندسی، مدیریت، نظامی، پزشکی، زمین‌شناسی، حقوق و غیره مورد توجه قرار گرفته است  در همین راستا، همواره در سطح جهان، بر تعداد کتابخانه‌هایی که برای ارائه خدمات مختلف از رایانه و نرم‌افزارهای هوشمند استفاده می‌کنند، افزوده می‌شود. در میان سیستم‌های هوشمند، سیستم‌های خبره این توانایی را دارند که دانش موجود در سطح جامعه را به صورت گسترده‌تر و کم‌هزینه‌تر اشاعه دهند که یکی از بنیادی‌ترین رسالت‌های حوزه کتابداری است. این سیستم‌ها می‌توانند دانش خبرگان را برای کاربران دسترس‌پذیر سازند؛ با این هدف که دیگر کتابدار درگیر فعالیت‌های تکراری و وقت‌گیر نشود و به مسائلی بپردازد که نیاز به تحلیل و تفسیر بیشتری دارد. بعلاوه چت‌بات‌ها در تقویت و پشتیبانی از خدمات کتابخانه‌ها نقش کلیدی دارند و به دلیل مزایایی که در ارائه خدمات به صورت فرامکانی و فرازمانی، افزایش اثربخشی خدمات فنی، عمومی و مدیریتی و کاهش اضطراب کتابخانه‌ای برای کاربران جدید دارند؛ شرایط مساعدی را برای تعاملات محاوره‌ای، به‌ویژه برای خدمات مرجع، فراهم می‌کنند. بنابراین ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند به کتابخانه‌ها کمک کند تا خدمات خود را بهبود بخشند، کاربران را بهتر درک کنند، و منابع اطلاعاتی را به طور مؤثرتری سازماندهی و مدیریت کنند. این امر در نهایت به تحقیقات علمی و دسترسی بهتر به اطلاعات منجر می‌شود. کاربرد هوش مصنوعی در کتابخانه‌های عمومی، دانشگاهی، و علم اطلاعات و اطلاع‌رسانی پزشکی و کتابداری بالینی بسیار گسترده و متنوع است. در ادامه به موارد مهم این کاربردها اشاره شده است:

کاربردهای هوش مصنوعی در کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی

1. توصیه‌های شخصی‌سازی‌شده:

هوش مصنوعی با تحلیل رفتار کاربران، منابع مرتبط با علایق و نیازهای آن‌ها را پیشنهاد می‌دهد. این قابلیت تجربه کاربری را غنی‌تر کرده و دسترسی به منابع مطلوب را آسان‌تر می‌سازد.

2. بهبود دسترسی برای جمعیت‌های متنوع:

ابزارهای AI مانند فناوری تبدیل متن به گفتار (TTS) و ترجمه خودکار، موانع زبانی و توانایی‌های متفاوت کاربران را برطرف می‌کنند و دسترسی به اطلاعات را برای افراد دارای محدودیت‌های جسمی یا زبانی و همچنین برای افرادی با زبان مادری متفاوت، آسان‌تر می‌سازند.

3. جستجوی پیشرفته:

موتورهای جستجوی مبتنی بر AI، نتایج مرتبط‌تر و دقیق‌تری ارائه می‌دهند. این سیستم‌ها زبان طبیعی را درک می‌کنند و کاربران را در یافتن سریع‌تر اطلاعات یاری می‌دهند.

4. فهرست‌نویسی خودکار:

AI می‌تواند فرآیندهای تکراری مانند فهرست‌نویسی و دسته‌بندی منابع را خودکار کند. این قابلیت به کتابداران امکان می‌دهد تا روی فعالیت‌های استراتژیک تمرکز کنند.

5. حفظ میراث دیجیتال:

هوش مصنوعی در شناسایی، تحلیل و محافظت از مواد فرهنگی و تاریخی دیجیتال نقش حیاتی ایفا می‌کند. این فرآیندها اطمینان می‌دهند که میراث فرهنگی برای نسل‌های آینده حفظ می‌شود.

6. ترویج یادگیری و نوآوری:
• کتابخانه‌ها با تبدیل شدن به مراکز یادگیری و همکاری، از مخازن سنتی اطلاعات به فضاهایی برای نوآوری و مشارکت اجتماعی تغییر یافته‌اند.
7. همکاری بین‌المللی:

شبکه‌سازی بین کتابخانه‌های جهانی و به اشتراک‌گذاری بهترین شیوه‌ها با کمک سازمان‌هایی مانند IATUL، باعث ارتقای مدیریت و ارائه خدمات نوآورانه در کتابخانه‌ها می‌شود.

 

نقش هوش مصنوعی در اطلاع‌رسانی پزشکی و کتابداری بالینی

1. پشتیبانی از تصمیم‌گیری بالینی:

سیستم‌های مبتنی بر AI اطلاعات علمی و شواهد پزشکی را در زمان واقعی برای پزشکان و پرستاران فراهم می‌کنند.

2. جستجوی بهینه در پایگاه‌های داده:

استفاده از NLP و الگوریتم‌های یادگیری ماشین، نتایج جستجو را در پایگاه‌های علمی و پزشکی دقیق‌تر و مرتبط‌تر می‌سازد.

3. ترجمه و خلاصه‌سازی محتوا:

فناوری AI می‌تواند مقالات علمی را به‌صورت خودکار ترجمه و خلاصه‌سازی کند و دسترسی به اطلاعات پزشکی را در سطوح گسترده‌تر ممکن سازد.

4. استخراج دانش از داده‌ها:

تحلیل داده‌های بالینی و مقالات علمی با هدف شناسایی الگوها و کشف روابط جدید برای ارتقای سلامت عمومی و تحقیقات پزشکی.

5. افزایش بهره‌وری کتابداران بالینی:

خودکارسازی فرآیندهای زمان‌بر مانند دسته‌بندی و جستجوی منابع، به کتابداران امکان می‌دهد که بیشتر بر ارائه خدمات ارزش‌افزا متمرکز شوند.